برای تحقق اهداف پژوهشی در پژوهشهای عرفانی ضروری است روشی مضبوط، علمی و منطبق بر ماهیت آن زمینه اتخاذ شود. یکی از موضوعات اساسی در پژوهشهای عرفانی شناخت سنت و مشرب عرفانی هر عارف است. در واقع به نظر می‌رسد نخستین و ضروری‌ترین گام در پژوهشهای عرفانی تبیین سنت و مشرب عارفان است. متأسفانه به رغم وجود تحقیقات فراوان در زمینۀ عرفان و تصوف اسلامی تاکنون پژوهشی در این حوزه انجام نگرفته است. این مقاله کوشیده است به اقتضای ماهیت عرفان اسلامی روشی برای تبیین سنت و مشرب عرفانی به دست دهد. در این روش برای سنت عرفانی چهار رکن (. هدف و غایت، 2. روش، 3. موضوعات و مفاهیم، 4. نظام تربیتی) و برای مشرب عرفانی نیز سه محور (1. سیر و سلوک، 2. موضوعات و مفاهیم، 3. نظام تربیتی) مشخص شده است که بر اساس آنها می‌توان سنت و مشرب عرفانی یک عارف را تبیین کرد. افزون بر آن در این مقاله روش مذکور به عنوان نمونه در باب عزیزبن محمد نسفی به کار گرفته شده است. عزیز نسفی کوشیده است راهی بین دو سنت عرفانی برگزیند. بر این اساس وی در اصول و مبانی پایبند سنت دوم و در فروع دنباله‌رو سنت اول عرفانی است. مشرب عرفانی وی نیز برآمده از مشرب عرفانی استادش سعدالدین حمویه است که البته با ابتکارات وی در زمینه‌های سیر و سلوک و هستی‌شناسی همراه شده است.

دکتر سید علی اصغر میرباقری فرد^، دکتر احسان رئیسی